Kısa Özet
Bu video, 2023-2024 KPSS sürecine yönelik bir vatandaşlık dersi genel tekrarı sunmaktadır. Amaç, ÖSYM'nin sınavda sorabileceği konulara odaklanarak, hiç çalışmamış olanların bile başarılı olmasını sağlamaktır. Temel hukuk kavramları, anayasa, temel haklar, yasama, yürütme, yargı organları, insan hakları ve idari hukuk gibi konulara değinilecektir.
- Sosyal hayatı düzenleyen kurallar ve hukukun yaptırımları
- Hukukun kaynakları ve sistemdeki boşluklar
- Hukukun çeşitli anlamları ve sınıflandırması
Giriş ve Vatandaşlık Dersine Genel Bakış [0:01]
Yasin Yıldız'ın sunumuyla başlayan video, 2023-2024 KPSS sezonuna yönelik bir vatandaşlık dersi genel tekrarı olduğunu belirtir. Amaç, ÖSYM'nin sınavda sorması muhtemel kısımlarla ilgili kısa ve net bilgiler sunarak, vatandaşlık dersinden 9 adet net çıkarmayı hedeflemektir. Temel hukuk, anayasa hukuku ve idare hukuku olmak üzere üç ana dalda konular ele alınacaktır.
Sosyal Hayatı Düzenleyen Kurallar [2:37]
İçinde bulunduğumuz toplulukta birlik ve beraberliği sağlamak için kurallara ihtiyaç duyulur. Sosyal hayatı düzenleyen kurallar din kuralları, ahlak kuralları, görgü kuralları ve hukuk kurallarıdır. Hukuk kurallarını diğerlerinden ayıran en önemli özellik, devlet tarafından desteklenmesi ve uyulmadığı zaman yaptırımının maddi olmasıdır.
Hukuki Yaptırımlar (Müeyyideler) [4:14]
Hukuk sistemimizde beş tip müeyyide bulunmaktadır: ceza, cebri icra, tazminat, iptal ve hükümsüzlük. Ceza, suç işleyen kişilere uygulanan bir yaptırımdır ve TCK kapsamında süreli hapis, müebbet hapis, ağırlaştırılmış müebbet hapis ve adli para cezası gibi türleri vardır. Cebri icra, devletin zor kullanarak yerine getirdiği işlemlerdir, örneğin borcun ödenmemesi durumunda mal veya maaştan zorla alınması. Tazminat, zarara uğrayan kişilerin maddi veya manevi kayıplarını gidermek için açtığı davalar sonucunda belirlenen bedeldir. İptal, idare tarafından yapılan hukuka aykırı işlemlerin geçersiz kılınmasıdır. Hükümsüzlük ise yokluk, mutlak butlan, nisbi butlan ve tek taraflı bağlamazlık gibi tipleri olan geçersizlik durumlarını ifade eder.
Hükümsüzlük Türleri [9:57]
Hükümsüzlüğün farklı türleri bulunmaktadır. Yokluk, bir işlemin kurucu unsurlarının eksik olması durumunda ortaya çıkar, örneğin resmi nikah memuru olmadan yapılan evlilik. Mutlak butlan, kurucu unsurların tamam olmasına rağmen emredilen kurallara aykırılık durumunda söz konusudur, örneğin evli birinin ikinci evliliği. Nisbi butlan, kanunun aradığı tüm şartlar olmasına rağmen kişinin iradesinde sakatlık bulunması halinde ortaya çıkar, örneğin tehdit altında yapılan evlilik. Tek taraflı bağlamazlık ise sözleşme yapma ehliyeti olmayan kişilerin (örneğin 18 yaş altı çocuklar) yaptığı sözleşmelerde geçerlidir ve veli veya vasinin onayı olmadan yapılan işlemler geçersiz sayılır.
Hukukun Kaynakları [14:32]
Hukukun kaynakları yazılı kaynaklar, yazısız kaynaklar ve yardımcı nitelikteki kaynaklar olarak üçe ayrılır. Yazılı kaynaklar, yetkili merci tarafından oluşturulan ve normlar hiyerarşisine göre sıralanan kaynaklardır. Bu hiyerarşinin en tepesinde anayasa, altında temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası antlaşmalar, kanun, Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, yönetmelikler ve genelgeler/yönergeler bulunur. Yazısız kaynaklar örf ve adetlerdir; ancak örf ve adetlerin hukuk kuralı haline gelmesi durumunda bağlayıcılık kazanır. Yardımcı kaynaklar ise içtihat, doktrin ve emsal kararlardır ve bağlayıcı değildirler; ancak içtihat birleştirme kararları kanun hükmünde olduğu için bağlayıcıdır.
Hukuki Boşluklar [18:57]
Hukukta boşluklar, yazılı kaynaklarda bir meseleye ilişkin hüküm bulunmaması veya mevcut hükmün yetersiz olması durumunda ortaya çıkar. Kanun boşluğu, sadece yazılı kaynaklarda sonuca ulaşılamaması durumunda oluşur. Kural içi boşluk, kanun koyucunun bilerek bıraktığı boşluklardır ve hakimin takdir yetkisini kullanmasını amaçlar. Kural dışı boşluk ise bilmeden ve istemeden bırakılan boşluklardır ve açık boşluk (konuyla ilgili hiç hüküm yoksa) veya örtülü boşluk (hüküm var ama yetersizse) şeklinde olabilir. Hem yazılı hem de yazısız kaynaklardaki boşluklara hukuk boşluğu denir ve bu durumda hakim hukuk yaratır; ancak bu yaratılan hukuk herkesi bağlamaz.
Hukukun Anlamları ve Sınıflandırılması [21:03]
Hukukun dört anlamı vardır: mevzu (yazılı kaynaklar), pozitif/dogmatik/müspet (yazılı ve yazısız kaynaklar), doğal/ideal/tabii (olması istenilen, ütopik hukuk) ve tarihi (kaldırılmış hukuk). Hukuk kuralları ayrıca emredici ve yedek hukuk kuralları olarak sınıflandırılır. Emredici hukuk kuralları, aksine bir düzenleme yapılmasının mümkün olmadığı ve kamu düzenini, ahlak kurallarını ve zayıfları korumayı amaçlayan kurallardır. Yedek hukuk kuralları ise taraflar arasındaki sözleşmelerde doğar ve tamamlama, yorumlama ve tanımlama şeklinde ortaya çıkar. Tamamlama, eksik bırakılmış veya unutulmuş hususları gidermeyi; yorumlama, sözleşmede kullanılan terimlerin anlamını açıklamayı; tanımlama ise terimlerin ne anlama geldiğini net bir şekilde belirtmeyi ifade eder.
Özet ve Sonraki Konular [25:03]
Bu videoda sosyal hayatı düzenleyen kurallar, hukukun yaptırımları, kaynakları, boşlukları, anlamları ve sınıflandırılması gibi temel kavramlar ele alınmıştır. Bir sonraki videoda ise hukukun dallarına değinilecektir.
